Türkiye’nin de uzun müddettir gündemini meşgul eden EYT, Kanun ile düzenlenmiş ve belli kuralları yerine getiren çalışanların yaş kaidesine takılmaksızın emekli olabilmesinin önü açılmıştır. Buna nazaran sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 tarihinden evvel olan erkeklerin 25 yıl, bayanların 20 yıl çalışmasının ve işe başlama tarihine nazaran 5000 ile 5975 ortasında değişen günlük prim ödemesini tamamlamasının akabinde yaş kaidesine bakılmaksızın emekli olmaları kelam konusu olabilecek.
Konuyla ilgili YAK Avukatlık Ortaklarından Özge Konukçu, patron ve çalışan açısından merak edilen soruları yanıtladı.
İhbar müddetine uyulması üzere bir mecburilik bulunmuyor
Kanun ile birlikte emekliliğe hak kazanan çalışanların, bu düzenlemeden faydalanabilmeleri için çalıştıkları iş yerinden emeklilik nedeni ile istifa etmeleri gerekmektedir. Bu kapsamda çalışan, Toplumsal Güvenlik Kurumu’ndan alınacak kıdem tazminatına temel yazı ve tercihen aylık bağlanmasına ait müracaat yaptığına dair yazı ile birlikte patrona istifa dilekçesi sunulması gerekmektedir. Çalışanın ayrıyeten bir ihbar tazminatı ödemesi yahut ihbar mühletine uyması üzere bir mecburilik bulunmamaktadır.
İşten ayrılan emekçinin hakları neler?
Kanun mucibince istifa eden çalışan, 1475 sayılı İş Kanunu’nun kıdem tazminatı ile ilgili olarak geçerliliğini koruyan ilgili 14. hususu uyarınca kıdem tazminatı başta olmak üzere iş akdinin sona ermesine bağlı tüm alacaklara hak kazanmaktadır. Emeklilik nedeniyle işten ayrılan çalışanın tekrar, tıpkı işyerinde patronun kabulü ile çalışmaya başlaması bu sonucu değiştirmemektedir. Çalışanın kıdem tazminatının ödenmemesi tarafında talepte bulunması yahut kontrata kıdem tazminatının ödenmeyeceği tarafında karar konulması çalışanın haklarını ihlal edeceğinden mümkün bir ihtilaf halinde hukuka ters düzenlemeler olarak nitelendirilebilecektir.
Kıdem tazminatı yükünü hafifletmeye yönelik çalışmalar neler?
Düzenleme ile çok sayıda çalışan etkilediğinden ve emeklilik nedeniyle işten ayrılabileceğinden dolayı patronun üstlendiği tazminat yükünü hafifletmek bakımından kıdem tazminatının esasen peşin olarak ödenmesi gerekirken, patronun ödeme zahmeti olduğu durumlarda çalışanın onayı ile ve çalışanın haklarını zedelememek şartı ile taksitler halinde ödenebileceği görüşü kabul edilmektedir. Hangi halleder peşin ödemeden farklı bir düzenlemeye gidilebileceği ve çalışan haklarının zedelenip zedelenmediği her durum için kendi özelinde değerlendirilmelidir. Ayrıyeten Kanun’da yer almamakla birlikte patrona kıdem tazminatı yükünü hafifletmeye yönelik ödemesiz devir imkânı ve yüzde 75 kefalet oranıyla Kredi Garanti Fonu (KGF) dayanağı sağlanmasının hedeflendiği belirtilmektedir.
İşe iade davası açılması riski
Kanun, emeklilik nedeni ile iş akdi feshi hakkını yalnızca çalışana tanımaktadır. Hasebiyle iş akdinin emeklilik nedeniyle çalışan tarafından sona ermesi halinde patronun onayı aranmamaktadır. Fakat patron çalışanın emekliliğe hak kazanmış olmasını bir fesih nedeni olarak ileri süremez. Patron bu münasebet ile çalışanın iş akdini feshederse çalışana kıdem tazminatı ile birlikte ihbar müddetini kullandırmak yahut bu mühlete ilişkin fiyatı ödemek zorundadır. Ayrıyeten fesih geçerli kabul edilmeyeceğinden çalışan tarafından işe iade davası açılması riski üstlenilecektir.
Bununla birlikte şayet patronun istihdam azaltılması için geçerli münasebetleri var ise Kanun’a tabi olmak, patronun iş akdini sonlandıracağı bireylerin tespiti için objektif bir seçim kriteri olarak kabul edilebilir.
Objektif temellerle hareket edilmeli
Emeklilik sebebiyle iş yerinden ayrılan çalışan patron kabul ederse tekrar çalışmaya başlayabilir. Patron emekli çalışanı tekrar işe alma konusunda serbestçe karar verebilir. Emeklilik nedeni ile işten ayrılan çalışanların yine işe alınmasında patronun takdir hakkının olduğu kabul edilmekle birlikte, patron bu takdir hakkını kullanırken objektif asıllarla hareket etmeye itina göstermelidir.
Emekli olan çalışanın yine işe alınması için rastgele bir mühlet hududu bulunmamaktadır. Lakin Kanun ile patronların tecrübeli elemanlarını emeklilik nedeniyle yitirmesine pürüz olmak gayesi ile ayrılan çalışanın tekrar işe alınması halinde işverence ödenecek toplumsal güvenlik dayanak primi payının 5 puanlık kısmının Hazinece karşılanması düzenlemiştir. Bu düzenlemeden faydalanabilmek için emeklilik nedeni ile işten ayrılan çalışanın 30 gün içerisinde tekrar işe alınması gerekmektedir. Bu noktada belirtmek gerekir ki birebir çalışanın yine işyerinden ayrılması ve ardından tekrar işe dönmesi halinde birebir indirimden bir daha faydalanılamayacaktır.
